معرفی مرکز تحقیقیاتی بانکداری اسلامی و مسایل معاصر

مقدمه

در جهان نظام­های اقتصادی مختلف ایجاد گردیده است، که بیشترین آن­ها از سوی غیر  مسلمانان طرح و بر جهان اسلام تحمیل گردیده است. در حالی که دین مبارک اسلام، یک دین وسیع و فراگیری است که در هربخش از زندگی برای بشر راهنمایی­های لازم را دارد، چه در بخش اقتصادی باشد یا بخش نظامی یا هم در بخش­های: سیاسی، اخلاقی، فردی و اجتماعی.

اقتصاد اسلامی یک بخشی از همین نظام اسلامی است. گرچند که «اقتصاد اسلامی» یک مصطلح جدیدی است؛ مگر مسایلی که اقتصاد اسلامی از آن­ها بحث می­کند؛ از آغاز با اسلام رابطه دارد و از روز اول در قرآن کریم و احادیث صحیحه پیرامون مسایل اقتصادی و مالی برای انسان راهنمائی­های لازم صورت گرفته است. پیامبرJ قوانین اساسی و احکام کلی اقتصادی را بیان کرده­اند. خوبی­ها و بدی­های مال را بیان نموده، راه­های جایز و ناجایز کسب دارایی را واضح و احکام و مسایل مصرف­کردن آن را بیان کرده­اند. در زندگی خویش نمونه­های عملی این­ها را نیز ارائه داده­اند.

ولی متاسفانه بعد از فروپاشی وحدت مسلمانان و سقوط خلافت عثمانی؛ دیگر مسلمانان به گروه­ها و کشورهای متعددی تقسیم گردیدند و در بخش­های: اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ضعیف و ناتوان شدند و همین ناتوانی آنان زمینۀ اشغالگری استعمار غربی را فراهم ساخت و در نتیجه مسلمانان را از عقاید و اخلاق خویش دور ساخته و در بخش­های سیاسی و اقتصادی آنان را زیر فرمان خود درآوردند.

 

 

در کنار استعمار اقتصادی؛ استعمار فکری و عقیدتی مسلمانان نیز آغاز گردید. دعوت به علماینت و بی­دینی در عام شد و در ذهن بسیاری از مسلمانان چنین القا شده بود که اسلام فقط عبارت از عبادات خاصی است و با اقتصاد و سیاست هیچ ربطی ندارد.

بعد از فتح و تحول سیاسی الحمد لله در کشور عزیز؛ نظامی اسلامی حاکم گردید و تقاضای آن چنین بود که باید این نظام در همه بخش­های زندگی بشر حاکم گردد.

چونکه نظام اقتصادی و بانکی کشور قبل از این بر اصول غیر اسلامی استواربود؛ لهذا برای مقام رهبری در «امارت اسلامی افغانستان» ضروری بود تا این­  نظام­ها را هرچه زودتر به نظام­های مالی و اقتصادیی تبدیل کند که بر اصول و شروط وحی آسمانی استوار باشد.

برای حصول همین هدف در تشکیلات «اکادمی علوم افغانستان» ریاست «مرکز تحقیقیاتی بانکداری اسلامی و مسایل معاصر» ایجاد گردید و مسؤولیت مهمّ اصلاح و تبدیل­کردن نظام­های اقتصادی و بانکی به اسلامی به این «مرکز» سپرده شد.

معرفت:

«مرکز تحقیقیاتی بانکداری اسلامی و مسایل معاصر» یک مرکز دولتی می­باشد که به تاریخ (23/5/1443هـ.ق مطابق با 6/10/1400هـ.ش) در تشکیلات «اکادمی علوم افغانستان» تأسیس گردیده است و مقصد آن اسلامی­سازی امور مالی و بانکی کشور بوده و در پرتوِ اصول اقتصاد و بانکداری اسلامی؛ فراهم کردن بازرایابی، همه مسایل اقتصادی را طبق مقررات اسلامی تنظیم نمودن و انجام دادن تحقیق کامل در بخش­های بانکداری اسلامی  و معاملات معاصر.

مرکز مذکور با داشتن متخصصین توانا و کادرهای متعهد در بخش­های مربوط در خدمت کشور و هموطنان خود قرار دارد و غرض اساسی آن رُشد بانکداری اسلامی و اقتصاد اسلامی است.

تأسیس:

بنا بر مصوبۀ (15) فقرۀ (2) امارت اسلامی افغانستان که در تاریخ 16/5/1443هـ.ق مطابق با 29/9/1401هـ.ش صادر گردید؛ در تشکیلات «اکادمی علوم افغانستان» ریاستی به نام «مرکز تحقیقاتی بانکداری اسلامی و مسایل معاصر» تأسیس گردید.

 

چشم­انداز:

«مرکز تحقیقاتی بانکداری اسلامی و مسایل معاصر» به حيث يك ارگان علمی، مشورتی، تدریبی و تحقیقی می­خواهد که در عوض نظام بانکی سودی و معاملات غیر شرعی؛ بانکداری اسلامی و اقتصاد اسلامی ترویج گردد، حمایت شود و ارتقا یابد. این مرکز در سطح ملی و منطقه­ای یک مرکز علمیی قابل اعتمادی است.

مأموریت:

وظیفۀ «مرکز تحقیقاتی بانکداری اسلامی و مسایل معاصر» تبدیل­نمودن نظام بانکی سودی و معاملات غیر شرعی در سطح کشور را به نظام بانکداری اسلامی و اقتصاد اسلامی است و آماده کردن یک چهارچوب کاری برای انفاذ مقررات شرعی در بخش معاملات معاصر، زمینه­سازی برای پیشرفت­های چشم­گیر و تحقیقات علمی و تدویر سیمینارها، کانفرانس­ها و ورکشاپ­های در بخش­های مربوط.

ارزش­های مرکز:

  1. تطبیق احکام شرعی: همه فعالیت­های اقتصادی، تجارتی، مالی و بانکی در سطح کشور را در چوکات و اصول شریعت اسلامی درآوردن و به پیش­بُردن.
  2. شفافیت و صداقت: شفافیت و صداقت در کار و فعالیت.
  3. مسلکی­بودن: بررسی کارها و موضوعات واگذارشده به مرکز به گونۀ مسلکی در پرتوِ معیارهای تخصصی و تقدیم نمودن آن به جامعه.
  4. تعهد: همه کارمندان «مرکز» نسبت به اصول امارت اسلامی و لوایح مربوط به ساحۀ کار خود؛ متعهد بوده و از روی تعهد به کار خود ادامه می­دهند.
  5. کار گروهی و ابتکار: انجام دادن همه کارهای مرتبط به «مرکز» به گونۀ گروهی تا بر اساس نظریات مختلف و مشورۀ جمعی به تکامل رسیده و تا حد امکان از اشتباه محفوظ بماند. همچنین ایجاد ابتکار و نوآوری در ساحۀ کاری.

اهداف مرکز:

  1. تحقیق معاملات در بخش­های اقتصادی، تجارتی، مالی و بانکی و طبق تقاضای بازار و در پرتوِ اصول شریعی مطابق مذهب حنفی، ارایۀ بدیل­های جایز برای معاملات ناجایز؛
  2. تعدیل، ترتیب و تدوین کردن همه قوانین، مقررات و لوایح اقتصادی، تجارتی و بانکداری در پرتوِ اصول اسلامی؛
  3. ایجاد طرح تبدیلی بانک­ها، شرکت­های بیمه و قرضه­های کوچک و همچنین آماده کردن راهنمود محصولات مختلف برای مؤسسات مذکور؛
  4. مسایل پیچیده و مشکل در سطح کشور را مورد تحقیق و کاوش قرار دادن و به غرض تطبیق نتیجۀ آن را با جهات مربوطه شریک ساختن؛
  5. در مسایل مختلف اقتصادی، تجارتی، مالی و بانکی تحقیقات علمی انجام دادن و نتیجۀ آن را با ادارۀ مربوط شریک ساختن؛
  6. در امور اقتصادی، تجارتی، مالی و بانکی به دولت مشوره دادن و در این راه دولت را کمک کردن تا که سکتورهای دولتی و خصوصی هردو فعالیت­های خود را در چهارچوب شریعت انجام دهند؛
  7. نمایندگی از «امارت اسلامی افغانستان» در بخش­های اقتصاد و بانکداری اسلامی و برقرار کردن رابطه با سایر مؤسسات اسلامی در این بخش­ها و حفظ این رابطه.

ترکیب اداری مرکز:

ترکیب اداری «مرکز تحقیقاتی بانکداری اسلامی و مسایل معاصر» به گونۀ ذیل است:

الف- ریاست:

ریاست از پنچ تن مشاورین علمی، یک تن منشی علمی و یک تن مدیر اجرائی تشکیل گردیده است.

ب- انستیتیوت­ها:

  1. انستیتیوت تحقیقات بانکداری اسلامی و معاملات تجارتی؛
  2.  انستیتیوت تحقیقات مسایل معاصر.

الف- انستیتیوت تحقیقاتی بانکداری اسلامی و معاملات تجارتی: این انستیتیوت مسایل مرتبط به بانکداری را مورد بررسی قرار داده و بدیل­های شرعی را ارائه می­نماید و در کنار آن معاملات تجارتی را نیز مورد تحقیق قرار می­دهد و نتیجۀ آن را به ادارات مربوط شریک می­سازد.

این انستیتیوت دو دیپارتمنت دارد:

1- دیپارتمنت تحقیقات «بانکداری اسلامی»: این دیپارتمنت بیشتر پیرامون مسایل بانکداری تحقیقات انجام می­دهد، قوانین را تعدیل و مسودات قوانین جدید را تصویب می­نماید، برای بانکداری اسلامی محصول تهیه کرده و در این مورد برای ادارات ذی دخل سیمینارهای معلوماتی و تربیتی برگذار می­نماید.

2- دیپارتمنت تحقیقات «معاملات تجارتی»: این دیپارتمنت در مورد مسایل جدید تجارت، اهمیت، فایده­مند بودن و تأثیر آن­ها تحقیق انجام می­دهد، جواز  و عدم جواز آن­ها را بررسی می­نماید و آن­ها را در چهارچوبی تنظیم می­نماید که با اصول شریعت اسلامی مخالف نباشد.

ب- انیستیتیوت تحقیقات «مسایل معاصر»: این انیستیتیوت در سطح کشور مسایل معاصر را مورد بررسی قرار می­دهد و دارای دو دیپارتمنت می­باشد:

الف- دیپارتمنت تحقیقات «مالی و پولی»: در این دیپارتمنت در سطح کشور مسایل مالی و پولی مورد بررسی قرار می­گیرد، سیاست­های مالی زیر مطالعه قرار گرفته و در پرتوِ آن با وضیعت کنونی کشور همانگ می­گردد و در مورد نقود از جهات مختلف تحقیقات صورت می­گیرد.

ب- دیپارتمنت تحقیقات «معاملات عینی»: در این دیپارتمنت مسایل معاملات عینی و مقایضه مورد بررسی قرار می­گیرد و همه مسایل در این باره بررسی می­شود.

دست­آوردها:

  1. راهنمود مرابحه برای مؤسسات مالی؛
  2. حیثیت شرعی جریمه (التعزیر بالمال)؛
  3. طرح تحویل برای شرکت­های قرضه­های کوچک (مایکروفایننس)؛
  4. حیثیت شرعی تقاعد و حقوق متقاعدین؛
  5. طرح تحویل شرکت­های بیمه به تکافل؛
  6. فتوای مفصل پیرامون فعالیت­های تکافل؛
  7. طرح تحویل بانک­های سودی به بانک اسلامی؛
  8. مداخلۀ دولت در اقتصاد اسلامی و حدود آن (مقالۀ تحقیقی).

پيام رئیس