بررسی نقش علمای مذهبی طریقۀ سرواستی ادا در گسترش آیین بودایی
معاون محقق ستوری شمس مایار عضو علمی مرکز بین المللی تحقیقات کوشانی اکادمی علوم افغانستان، رساله علمی- تحقیقی خویش را تحت عنوان (بررسی نقش علمای مذهبی طریقۀ مذهبی سرواستی ادا در گسترش آیین بودایی) به تاریخ ۹ حوت ۱۳۹۹ هـ.ش به پایه اکمال رسانید .
موصوف در باره موضوع فوق ګفت، چنان که آگاهی داریم، سرزمین هندوستان از لحاظ جغرافیای ادیان خاستگاه بسیاری از مکاتب دینی، فلسفی و مذهبی در طول تاریخ بوده و جایگاهی مهمی را در تاریخ ادیان احراز نموده است که میتوان از آیین بودایی نام برد.
وی افزود، سرزمین ما آریانای باستان، نقطۀ وصل، آشتی و یا مرکز اختلاط و امتزاج افکار، عقاید و باور‌های دینی و مذهبی بوده و ضمناً سلسله‌هایی که در این سرزمین حاکمیت داشتند دیدگاه فراخ در قبال پذیرش ادیان مختلف و متعدد داشتند؛ البته میتوان در این خصوص از رونق آیین بودایی در این سرزمین مثال آورد که آثار بجا مانده در ساحات مختلف تاریخی و باستانی کشور در واقع نمونه های مهم و ارزشمندی از اختلاط ذوق هنری و علایق دینی و مذهبی محسوب میشوند.
به ګفته شمس مایار، علمای برجستۀ آیین بودایی از جمله علمای طریقۀ سرواستی وادا در ترویج، تکامل و گسترش آیین بودایی هم قبل از شورای کشمیر و هم بعد از آن نقش سازنده، ارزنده و مهم داشتند؛ اما در مورد نقش آنان در گسترش آیین بودایی در دوره کوشانی‌ها تا هنوز مطالعۀ همه جانبه که پاسخگوی برخی ابهامات در خصوص این مسئله باشد، صورت نگرفته است.
موصوف در باره هدف تحقیق این رساله ګفت، هدف اصلی این مطالعه یا تحقیق، تثبیت و روشن ساختن نقش علمای گندهاری (علمای مذهبی طریقۀ سرواستی وادا) در گسترش آیین بودایی بود. سایر اهداف این پژوهش علمی را، چگونگی اصلاح، ترویج و نفوذ دیدگاه های اعتقادی آیین بودایی در دوره کوشانی و نیز ارایۀ معلومات مزید و دقیق علمی و تاریخی پیرامون موضوع عنوان کرد.
مایار ګفت، محور دستگاه اخلاقی و فلسفی بودا اعتدال و انسانگرایی بود و به همین اساس بود که به آیین هندو و نظام طبقاتی در هند لطمۀ شدید وارد نمود و حتی آن را رد نمود. همچنان، آیینی را که بودا به جهانیان عرضه کرد در واقع انقلابی در سیستم اجتماعی، اقتصادی و سیاسی هند بود. با این حال، تنوع افکار و آرا به خصوص در ابتدای دوران ظهور یک دین، قاعدۀ کلی است و یک دین تنها در اثر گذر زمان و طرد دیگر اندیشان و مرزبندی با دیگر ادیان است که شکل منسجم و سازمان یافته را به خود می‌گیرد، همچون آیین بودایی. چنانچه بودیزم همگام با گسترش و توسعه به فرقه ها و مکاتب مختلف تقسیم شد؛ ولی فرقه‌ای که نقش سازنده و مهم در گسترش آیین بودایی داشت همانا فرقۀ سرواستی وادا بود.
در پایان این نشست علمی استاد ګفت، زادگاه اصلی آیین بودایی سرزمین هندوستان بود؛ اما در اندک زمان پا فراتر از مرزهای هند گذاشته و روانۀ کشورهای دیگر شد که در این خصوص میتوان از سرزمین آریانا نام برد. پس آریانا سرزمینی بوده که بودیزم در زمانه‌های بسیار قدیم در آن انتشار یافت؛ حتی پیشتر از همه کشورهایی که تا هنوز هم بودیزم به حیث یک دین نافذ در آنها رسمیت دارد.
