د سیګموئید د تاویدلو اپیدمیولوژي، کلینیکيتظاهرات او درملنه

د علمي – څېړنیزو پروژو د پېژندنې لړۍ:

- د اجراء وخت: د 23/2/1393 نېټې څخه تر 23/2/1399 نېټې پوری وه، مګر د ځینو لاملونونو له کبله شاته ولویده او تمدید واخیستله شوه.

- د څیړونکي نوم: ( دوکتور محمد حسن ساعی)، رشته ( عمومي جراحي)، علمي رتبه (څیړنوال).

- د علمي- څیړنیزی موضوع د اکمال څرنګوالې: په ځانګړي ډول تر سره کیږي.

د سیګموئید تاویدل د ژوند یوه تهدید کوونکی بیړنۍ پیښه ده چی د مقدمې جراحي مداخلې غوښتنه کوي او په هغې کې د سیګموئید کولون د خپل او خپل میزو په شا او خوا تاویږي او د یوی تړلي لوپ بندښت (closed-loop obstruction) لامل کیږي چی که چیرته د هغی درملنه ونشي، زیاتره د ژوند د تهدید کوونکو اختلاطاتو، لکه د کولمو اسکیمي، ګانګرین او تثقب او همدارنګه د سپسس او مړینې لامل کیږي. دغه ناروغۍ په ټوله نړۍ کې شیوع لري چی کولای شي دواړه جنسونه اخته کړي، خو زیاتره په نارینه و کې پیښیږي. د سیګموئید تاویدل په پرمختللیو هیوادونو کي له سرطان او دایورتیکولر ناروغیو ځخه وروسته، د کولومو د بندښت دریم لامل شمیرل کیږي چی دغه تاویدل زیاتره د ساعت د عقربې مخالف لوری ته پیښیږي. کله چی کولمې د هغې د میزانترې د محور په شا اوخوا له ۱۸۰ درجو ځخه ډیره تاوه شي، نو د هغې د لومن او میزانتریکی اوعیو بندښت را منځته کیږي.

د سیګموئید د تاویدلو لاملونه ډول – ډول او بحث انګیزه دي. په عمومي ډول دا د زاړه نارینه و یوه ناروغۍ ده، خو کېدای شي چی له نوي زیږیدلي ماشومانو ځخه بیا تر ځوانانو پوری پر هغه اخته شي. هغه کسان چی یوه اوږده سیګموئید او میزو ولري او د هغې د میزو ارتکازي قاعده تنګه وی، نو د سیګموئید د تاویدلو لپاره ډیره مستعده وي. اناتومیکي مساعد والې، لوړ عمر، د فایبر څخه ډکه خواړه نیز رژیم، نارینه جنسیت، هغه درمل چی د کولمو حرکات اغیزمن کولای شي، مزمن قبضیت، عصبي یا رواني ناروغۍ، په بستر پوری محکوم والې او یا د ضعیفی حالت، د چګس ناروغۍ، بلاربتوب، د ګیډی پخواني عملیاتونه، د هرشپرانګ ناروغۍ او میګاکولون، دا ټول د سیګموئید د تاویدلو  د ودې سره یو ځای راپور ورکړل شوي دي.

د سیګموئید د حاد تاویدلو  تشخیص د کلینیکي او رادیو لوژیکي موندنو په مرستی سره وضع کیږي، خو ګرانه ده چی مخکی له عملیاتونو ځخه د ګانګرینوز او غیر له ګانګرینوز کولمو تر منځ تفکیک وشي. په زیاتره ناروغانو کی د ګېډی یوه مکمله فزیکي او رادیولوژیکه معاینه بسنه کوي تر څو تشخیص لاسته راشي. د هغې وصفي اعراض د ګېډی د ناڅاپي درد او د ګېډی پړسوب څخه عبارت دی چی وروسته له هغې څخه، شدیده او دوامداره قبضیت پېښيږي. د ګېډی تندرنس او د ګېډی غیر متناظر پړسوب د هغې د معمولو نښو څخه دی. د ګېډی ساده رادیوګرافي ګانې د ۵۷٪ څخه تر ۹۰٪ ناروغانو پوری تشخیصی وي.

د ننني پوهی سره سم د هغې وقایه ناشونې دی. کېدای شي چی دغه تاویدل پخپله ارجاع شي یا په مقدم ډول د غېر عملیاتی طریقو په مرسته رفع کړای شي، خو که چیرته د هغې په ارجاع کیدلو کې ځنډون پیښ شي، نو کیداې شي چی د کولمو اختناق یا ګانګرین رامنځته شي. د سیګموئید تاویدلو په یوه غیر اختلاطي پیښه کی د هغې د غیر عملیاتي ارجاع کیدلو څخه ملاتړ کیږي. که څه هم رکتل تیوب، د باریوم اماله یا کلکه سیګموئیدوسکوپي په پراخه پیمانه کاریږي او همدارنګه په اوسني وخت کې، انعطاف منونکې سیګموئیدوسکوپي یوه مرجحه پروسیجر دی، خو ددی په خاطر چی کېدای شي د سیګموئید کولون د وعایی سرچینو د په خطر لویدلو اندیښنه له ځانه سره ولري، نو له همدې کبله، د ناروغ د بیا احیا کولو نه وروسته، د ګانګرین او شاک د مخنیوي لپاره، بی له ځنډه لپراتومی تر سره کیږي. حتی که چیرته د سیګموئید تاویدل په محافظه کارانه میتود سره  ارجاع شوی هم وي، خو د هغې د عود د لوړی اندازې په خاطر، د انتخابي سیګموئیدکتومی د اجرا کیدلو څخه ملاتړ کیږي.

- د موضوع د اهمیت او مبرمیت په اړه باید وویل شي، له هغې نیټې څخه چی د سیګموئید تاویدل د یوه وحشتناکه او له خطرونو ډکه ناروغۍ په توګه پیژندل شوی ده، خو په خواشینې سره چی تر اوسه پوری د هغې د اختلاطاتو او د هغې پوری اړوند مړینو کچه د اندیښنی وړ، لوړه کچه کې پاتې دی. له بلی خوا د سیګموئید د تاویدلو مساعد کوونکي فکتورونه، اپیدمیولوژي، کلینیکي لوحې او د مختلفو درملنو امکانات د نړۍ په مختلفو سیمو کې تر ځایه پوری یو له بل سره توپیر لري او تر دې نیټې پوری زموږ په هیواد کې ددې ناروغۍ اړوند کومه پراخه څیړنه ندی تر سره شوی، نو د موضوع د اهمیت او مبرمیت په اساس، د طبی علومو مرکز ما ته دنده وسپارله، تر څو د سیګموئید کولون د تاویدلو د اپیدمیولوژۍ، کلینیکي لوحې او د هغې د درملنې مروج او اغیزناکه میتود د پیدا کولو په اړه څیړنه و کړم.

- د څیړنی موخه: پدی څیړنه کې لاندی موخې تعقیب کیږي:

- د جنس له نظره په مختلفو عمرونو کې د سیګموئید د پیښو د شمېر او سلنې پیدا کول.

- ناروغۍ سره د شغل د تړاو پیدا کول.

- د ناروغۍ د مساعد کوونکو فکتورونو په اړه څیړنه.

- د ناروغې د کلینیکي تظاهراتو څیړنه.

- د سیګموئید د تاویدلو د درملنې د مختلفو میتودونو څیړنه.

- د سیګموئید د تاویدلو اغیزناکه او مروجه جراحي درملنې پیدا کول.