د افغانستان په شمالي ولايتونو کې د اسلامي دورو د آبداتو د معمارۍ او مهندسۍ د هنرونو د ځانګړنو پلټنه
د علمي – څېړنیزو پروژو د پېژندنې لړۍ:
بررسی ویژه گی های هنر معماری و مهندسی آبدات عصر اسلامی در ولایات شمال افغانستان
اجراء کوونکی: د څېړنوال غلام حيدر کشککي
د اجراء موده: شپږ کاله، له 6/9/1397 څخه تر 6/9/1403ﮬ. ل پورې
دغه علمي-څېړنيزه پروژه د سريزې، پنځو څپرکو، پايلې، وړانديزونو او مأخذونو لرونکې ده.
لومړی څپرکی: مخينه
دوهم څپرکی:د افغانستان د شمال ولايتونو کې د سلامي عصر د آبداتو د معمارۍ او مهندسۍ د هنر پلټنه.
الف- شمال ختيځ ولايتونه: بدخشان، تخار، کندز، بغلان
ب- شمال ولايتونه: بلخ، جوزجان، سرپل، فاریاب
درېيم څپرکی:تر څېړنې لاندې آبدو د موتيفونو پلټنه
۱- د آبدو په کماني قوس کې د پنداتيفونو د ځای پر ځای کولو څرنګوالی
۲- د آبدې په داخلي فريزونو کې د پنداتيفونو او قوسونو د پيوستون بڼه او شکل
۳- د آبدې د داخلي او باندني ساختمان د پلان پر بنسټ د رنسو او موازي خطونو تنظيمول
۴- د اسلامي دورې د آبدو باندنۍ وتلې (برجسته) ښکلاوې (بنسټ ستنې او چتونه)
څلورم څپرکی:تر څېړنې لاندې آبداتو وخت ټاکنه
۱- د ودانيزو بنسټونو او دورو په نظر کې نيولو سره د جوړښتي بڼې له مخې اسلامي آبدات
۲- د سامانيانو، غزنويانو او تېموريانو په وخت کې د معمارۍ د بڼې او د آبداتو جوړولو د پلان له مخې د هغو نښې ټاکل
۳- د معمارۍ په بڼه کې د پرتليزو مخ ټاکنو په پام کې نيولو سره د اسلامي دورې د آبداتو وخت ټاکنې
پنځم څپرکی:د شمالي ولايتونو او اسلامي دورې د آبداتو د معمارۍ او مهندسۍ د هنر د ځانګړنو پرتلنه،
شننه او تشخيص
۱- د ودانيز پلان له مخې
۲- د معمارۍ بڼه او شکل
۳- د ودانيزو توکو کارونه
۴-د آبداتو ديکوراتيفونه
۵- د رنګولو شننه او څرنګوالی
۶- په آبداتو کې ځايي ښکلاوې
۷- د رسم الخطونو، کتيبو او د هغو د سبکونو څرنګوالی
د څېړنې موخه: په شمالي ولايتونو کې د اسلامي دورې د آبداتو د هنر او مهندسۍ د ځانګړنو د پلټنې په اړه به ځينې مطالب وړاندې کړم چې تر اوسه په هغو باندې په منظمه او هر اړخيزه توګه معلومات نه دي وړاندې شوي، په دې اړه به زيار وباسم تر څو د ياد مطلب به بېلابېلو اړخونو باندې څېړنه ترسره کړم.
د موضوع مبرميت: د دې مطلب د لا روښانولو لپاره مې اړينه وګڼله چې په دې اړه د افغانستان په شمالي ولايتونو کې د اسلامي دورې د آبداتو د معمارۍ او مهندسۍ د هنر په ځانګړنو پلټنه وکړم، هغه چې د دې ځای د پخوانيو خلکو هنر او فرهنګ څرګندوي، همدارنګه به د افغانستان په شمال کې د اسلامي دورې په ابعادو هم څېړنه وکړم.
د څېړنې بڼه: د دې علمي-څېړنېزې پروژې په ليکلو کې له ډګريزې، شننيزې، پرتليزې او کتابتوني بڼې يا ميتود څخه ګټنه کېږي.
ددې علمي پروژې د څېړنې په ترڅ کې به د افغانستان په شمال کې د اسلامي دورې د آبداتو ناوېلې برخې راڅرګندې کړم، تر څو د دې سیمې راتلونکو نسلونو ته ارزښتناک او دقيق اسناد په لاس کې ورکړم.