محفل دفاعیه پروژه علمی - تحقیقی: «بررسی جغرافیای طبیعی مناطق خشک افغانستان»

محقق مریم سادات عضو علمی مرکز علوم زمین، معاونیت علوم طبیعی - تخنیکی اکادمی علوم افغانستان، از پروژه علمی- تحقیقی خویش تحت عنوان (بررسی جغرافیای طبیعی مناطق خشک افغانستان) به تاریخ ۲۴/ ۱۰/ ۱۳۹۹ هـ.ش روز چهارشنبه دفاع نمود.

سادات در باره موضوع فوق چنین گفت؛ خشک یک اصطلاح جغرافیایی بوده و به مناطقی که کمتر از 500میلی متر بارندگی سالانه داشته باشد، گفته میشود. خشکی از مهمترین خصوصیات اقلیم افغانستان است که در ساحات مختلف هم از نگاه اوصاف محیطی و هم از نگاه خصوصیات اقلیمی با ابعاد متفاوت قابل مشاهده است.

ابعاد مطالعه مناطق خشک زیاد بوده و از طریق علوم مختلف مانند هایدوروگرافی، جیوموروفولوجی، هایدروجیوموروفولوجی، فزیک خاک، زمین شناسی، بیولوجی و دیگر رشته ها میتوان این مناطق را مطالعه کرد اما بعد مطالعه این پژوهش، اقلیم شناسی بوده است.

به گفته وی، خشکی در افغانستان یک واقعیت اقلیمی بوده که با شناخت ویژگی های اقلیمی، فیزیوگرافی و فرش نباتی میتوان به آن پی برد. علاوه بر عناصر مهم اقلیمی مانند زاویه تابش آفتاب، درجه حرارت، تبخیر و باد ، عوامل جغرافیایی مانند موقعیت و ارتفاع هر ساحه و موجودیت کوهستانات، مهم ترین عامل خشکی ساحات مختلف کشور میباشد. تمام ساحات خشک کشور به لحاظ خشکی اقلیمی، خشکی هایدروگرافیکی، خشکی مورفولوژیکی و خشکی زراعتی تفاوتها و شباهت هایی با هم دارند. برخی ساحات ممکن از یک نوع خشکی و برخی دیگر از چندین نوع خشکی متاثر باشند که عامل اصلی آن در هر صورت، خشکی اقلیم میباشد.

مناطق اقلیم خشک در کشور از نظر خصوصیات آب و هوایی که دارند با مسایل ایکولوژیکی مختلف از قبیل کمبود آب، انواع فرسایشات آبی و بادی، گسترش عملیه صحرا گرایی، شورشدن اراضی، وقوع طوفانهای شدید ریگ، گرد و خاک، سیل و خشکسالی مواجه اند و انسانها با فشار بر منابع آبی و هدر دادن آن، قطع و قاچاق جنگلات، از بین بردن بوته ها و نسل نباتات و همچنان کاربری نامناسب اراضی، باعث تشدید خشکی و معضلات دیگر محیطی میشود که در کنار سایر مشکلات اجتماعی، این ساحات حیاتی، محدودتر و شکننده تر میشود.

سادات افزود، از اینکه سرانه جنگل در کشور برابر0/04 هکتار، بسیار کم و در مطابقت با سرانه جهانی جنگل که0/8 هکتار و در حدود 20 برابر کمتر از آن میباشد. این مساله، خشکی شدید فرش نباتی را در کشور وانمود میسازد و به همین ترتیب علفچرها نیز در 46% از مساحت افغانستان موقعیت دارند که سرانه آن نیز به 1/06299 هکتار میرسد. یعنی در همین مقدار ساحه برای هر فرد علفچر موجود است اما مقدار واقعی علفچرها به تفکیک ولایات با آمار و ارقام دقیق و سرانه آن در سطح کشور و ولایات نامعلوم است.

در این پژوهش جغرافیایی، ابتدا خشکی با معیارهای مختلف جغرافیایی بررسی شده و سپس با استفاده از شاخص های تعیین خشکی و روش دانشمندان اقلیم شناس، مناطق خشک کشور طبقه بندی، فیصدی مناطق خشک تعیین و ذریعۀ جداول، چارت‌ها و نقشه‌های شیماتیکی نشان داده شده است. همچنان در رابطه با مهمترین مشکلات این ساحه، از جمله حوادث طبیعی و موجودیت بیابانهای وسیع مباحثی نیز صورت گرفته است.

به همین ترتیب، با استفاده از روش های کوپن، تک عاملی و یونپ ( بخش محیط زیست سازمان ملل متحد ) و منحنی های امبروترمیک، اقلیم ساحات مختلف کشور شناسایی و درجه ، شدت و دوره خشکی نیز تعیین شده است.

شناخت مناطق خشک کشور و پی بردن به ویژگی های آن جهت پلانگذاری در عرصه های مختلف و حل مشکلات اجتماعی درخور اهمیت فراوانی است. این پژوهش که با نگرش جغرافیای اقلیمی صورت گرفته، تاکید بر استفاده از ظرفیت های محیطی مناطق خشک و کنترول محدودیت های آن دارد.