معرفی اکادمی علوم افغانستان
بنیاد و اساس این نهاد علمی – تحقیقی به بیشتر از یک قرن قبل بر میگردد که اولین بار این نهاد تحت نام پشتو مرکه در ماه عقرب سال 1301 هـ.ش به ریاست مولوی عبدالواسع تحت نظر مستقیم شاه امان الله خان در برج شمالی ارگ کابل افتتاح گردید، اعضای رسمی آن دو نفر و تعداد اعضای افتخاری آن زیاد بود که در سال 1302 هـ.ش بحیث ریاست سوم وزارت معارف شناخته شد که این مرکز علمی و اکادمیک در سال 1308هـ.ش در اثر هرج و مرج و بی نظمی ها از بین رفت که بعداً انجمن ادبی کابل طی فرمان در زمان حاکمیت محمد نادرخان در سال 1309 هـ.ش با نشر مجلۀ کابل رسماً به کار آغاز نموده، این انجمن به منظور اصلاح و توحید سبک ادبیات، اتخاذ اسلوب نگارش و روشن ساختن تاریخ، مشاهیر، رجال و مفاخر گذشتۀ کشور ایجاد شد که احمد عایخان درانی بعد از تأسیس آن نخست معاون و بعداً بحیث مدیر انجمن تعیین شد. بعدها ریاست این انجمن به محمد نوروز خان سپرده شد. انجمن ادبی کابل در سال 1311 هـ.ش سالنامۀ مجلۀ کابل را نیز نشر نمود، بانشر شمارۀ چهارم این سالنامه به سالنامه کابل تغییر نام یافت و تا شماره نهم به همین نام نشر شده است. انجمن ادبی کابل در اول ماه ثور سال 1316 هـ.ش به پشتو تولڼه تحویل داده شد که این مرکز در جهت تعمیم علوم، تدوین تاریخ کشور و مسایل دیگر در رابطه به حیات علمی کشور به پیشرفت های نایل گردید. در سال ذکر شده انجمن ادبی کابل به پشتو تولڼه تعویض شد و نشر سالنامه از این طریق ادامه یافت و نام آن در شمارۀ نهم به کابل کالنی تغییر نموده که بعد از نشر شمارۀ (18) مربوط ریاست مطبوعات گردید. پشتو تولڼه بحیث یک نهاد علمی و اکادمیک ایجاد گردید، سردار محمد نعیم خان وزیر معارف وقت ریاست رسمی این انجمن را بدوش داشت و انجمن مذکور را به شکل اکادمی درآورد. بعد از آنکه انجمن ادبی بعنوان پشتو تولڼه و یا اکادمی افغان مسمی گردید، وظایف آن وسعت یافت و بر تعداد اعضاء و تشکیل آن نیز افزوده شد. این مؤسسه از سال 1330هـ.ش به بعد در سطح بین المللی به حیث اکادمی علمی پذیرفته شد و فعالیت های آن مانند سایر نهاد های علمی و اکادمیک معیاری گردید. همچنان تأمین روابط را با سایر اکادمی های جهان از همین سال آغاز نمود. در سال 1333هـ.ش اساسنامۀ آن ترتیب و در سال 1334هـ.ش بعد از منظوری اعلی حضرت محمد ظاهرشاه چاپ و نشرگردید. قابل ذکر است که در سال 1335هـ.ش پشتو تولڼه از ریاست مطبوعات جدا و در وزارت معارف به حیث یک مؤسسۀ علمی- تحقیقی شناخته شد که بتاریخ 2/1/1349هـ.ش تحت نام اکادمی علوم افغانستان تأسیس گردید. این نهاد بحیث عالی ترین مرجع تحقیقاتی در سطح کشور مسؤلیت سازماندهی و رهبری امور علمی- تحقیقی را در بخشهای علوم اسلامی، علوم بشری و علوم طبیعی-تخنیکی بدوش داشته و به حیث یک ادارۀ مستقل به منظور رشد و غنامندی علوم در بخش های فوق‌الذکر با رعایت روش های علمی-تحقیقی فعالیت نموده و انسجام این تحقیقات جهت بهبود وضع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و همچنان ارتقای سطح علم و دانش، تقویۀ فرهنگ دینی و اسلامی در کشور وظایف و اهداف اساسی اکادمی علوم را تشکیل میدهد.
در رأس اکادمی علوم، رئیس عمومی قرار داشته و مسؤلیت هر بخش را یکی از معاونین به دوش دارد. علاوه از معاونیت‌ها، دفتر منشی علمی، ریاست دایرةالمعارف و ریاست مرکز ترجمه در زیر چتر این نهاد مصروف فعالیت های تحقیقاتی و علمی بوده و مرکز تحقیقاتی ریاضی فلسفی جهان نیز در جنب این اداره می باشد. هر بخش به مراکز علمی، انستیتوت ها و دیپارتمنت ها تقسیم شده که در مجموع شامل (17) مرکز علمی، (48) انستیتوت و (66) دیپارتمنت است. ریاست دفتر مقام، ریاست دعوت و ارشاد، ریاست روابط فرهنگی، مشاوریت حقوقی و آمریت تفتیش داخلی، زیر مجموعۀ مقام ریاست عمومی اکادمی علوم بوده و هرکدام مصروف انجام کارهای مربوطۀ خویش اند. ریاست مالی و حسابی، ریاست اداری، ریاست اطلاعات و ارتباط عامه، ریاست پلان و پالیسی، آمریت تدارکات و آمریت منابع بشری در زیر مجموعۀ ریاست عمومی مالی و اداری، فعالیت های خویش را انجام می دهند.