معاونیت بخش علوم اسلامی

معاونیت تحقیقات علوم اسلامی

الف: معرفی

- تارخچه مختصر: معاونیت بخش تحقیقات علوم اسلامی بعد از اخراج قشون شوروی توسط مجاهدین دلیر و شجاع از کشور و به میان آمدن حکومت اسلامی در سال ۱۳۷۲هـش در چوکات اکادمی علوم افغانستان ایجاد شد و با تشکیلات محدود در مراکز سه گانه: تفسیر و حدیث، فقه و قانون، عقیده و ثقافت،‌ به فعالیتهای علمی و تحقیقی آغاز به کارنمود.

تشکیلات

نیاز شدید به مطالعه و تحقیق پیرامون رشته های مختلف علوم اسلامی در کشور سبب شد، تا این نهاد علمی- تحقیقی در چوکات تشکیلاتی اکادمی علوم افغانستان با فکر شمولی و وسطی به منظور انجام تحقیقات علمی در بخش های تفسیر، علوم القرآن، حدیث،علوم حدیث،فقه واصول فقه،قانون،عقیده، ثقافت، تاریخ اسلام، تصوف و عرفان اسلامی طی فرمان: (۳۰۸۲) مؤرخ ۱۶/۹/ ۱۳۷۲ه.ش تحت عنوان:‌ (معاونیت تحقیقات علوم اسلامی) به فرمان رئیس دولت اسلامی افغانستان ایجاد گردید. در چوکات تشکیلاتی مزبور، مبتنی بر ضرورت حوزه های مطالعاتی و تحقیقاتی بخشهای مختلف علوم اسلامی، مراکز علمی متعددی ایجاد گردید که مختصرا آنهارا قرار ذیل به معرفی میگیریم:

   ۱- مرکز تفسیر و حدیث: این مرکز دارای دو انستیتوت به شرح ذیل می باشد:

1. انستیتوت تفسیر و علوم القرآن که فعلا دارای دو دیپارتمنت به طور ذیل است:

۱- دیپارتمنت تفسیر

۲- دیپارتمنت علوم القرآن

2. انستیتوت حدیث و اصول حدیث که فعلا دارای یک دیپارتمنت به طور ذیل است:

1- دیپارتمنت حدیث.

۲- مرکز فقه و قانون: که دارای دو انستیتوت به شرح ذیل می باشد:

1. انستیتوت فقه و اصول فقه که دارای دو دیپارتمنت به شرح ذیل است:

۱- دیپارتمنت فقه

۲- دیپارتمنت اصول فقه

2. انستیوت قانون و خانواده که برای فعلا دارای دو دیپارتمنت طورذیل می باشد:

۱- دیپارتمنت قانون.

۲- دیپارتمنت خانواده.

۳- مرکز عقیده و ثقافت: این مرکز نیز دارای دو انستیوت به شرح ذیل می باشد:

3. انستیتوت عقیده و تصوف که فعلا دارای دو دیپارتمنت به نامهای:

۱- دیپارتمنت عقیده.

۲- دیپارتمنت تصوف می باشد.

4. انستیتوت ثقافت که این انستیتوت نیز فعلا دارای دو دیپارتمنت به شرح ذیل است:

۱- دیپارتمنت ثقافت

۲- دیپارتمنت تاریخ اسلام

دربخش های علمی ذکر شده تعداد کادرهای علمی و دانشمندان دارای درجات تحصیلی دکتورا و ماستری مصروف تحقیقات علمی می باشند.

ب: اهداف

بزرگترین اهداف معاونیت بخش علوم اسلامی در عرصه فعالیت های علمی و تحقیقاتی قرار ذیل می باشد:

1.  تلاش جهت ایجاد مرجعیت علمی- تحقیقی قابل اعتماد به فکر شمولی و اعتدالی به سطح کشور،در عرصه تحقیق به گونه ای که جوابگوی نیاز های جامعه اسلامی طبق نیاز زمان بوده باشد.‌
2.  تحقیق پیرامون موضوعات حاد و طبق نیاز زمان، در رشته های مختلف علوم اسلامی:‌ تفسیر،علوم القرآن،حدیث، علوم حدیث،فقه، اصول فقه،عقیده،ادیان، تصوف و عرفان اسلامی، ثقافت و تاریخ اسلام و موضوعات مورد نیاز جامعه.
3. بلند بردن ظرفیت دانشمندان و محققین در بخش های مختلف علمی.
4. همکاری های متقابل دو جانبه و چند جانبه با ادارات مماثل در کشور با برآورده ساختن نیازمندی های علمی و تحقیقاتی در رشته های ذکر شده.
5. ایجاد توأمیت با اکادمی های علوم و سایر نهادها و مراکز علمی کشورهای اسلامی، با همکاری های دو جانبه و چند جانبه درعرصه های تحقیقاتی وعلمی.
6. بلند بردن سطح دانش درکشور بصورت عام و تقویه و نشر فرهنگ ناب اسلامی و ملی در جامعه با انجام فعالیت های علمی و تحقیقاتی مورد نیاز.
7. برگزاری سیمینارهای علمی – تحقیقی در رابطه با قضایای علمی و مورد نیاز جامعه مرتبط با علوم و فرهنگ اسلامی.
8. تدویر ورکشاپ ها و دوره های آموزشی جهت ارتقای سطح دانش، ظرفیت ها و تجربه های کارمندان علمی و اداری.

ج: دست آوردها

بخش علوم اسلامی اکادمی علوم در مدت زمان اندک از تأسیس آن تا اکنون، دست آورد های بزرگ و مهمی در مطابقت با اهداف تعیین شده خویش داشته که فشرده ای آن ذیلا ذکر می گردد:

• تکمیل و انجام بیش از (۱۲۳) پروژه علمی – تحقیقی در عناوین مختلف و موضوعات مورد نیاز، طبق پلان دورنمایی اکادمی علوم.
• چاپ و نشر ( )عنوان رساله علمی – تحقیقی.
• تعداد از رساله ها آماده چاپ
• چاپ و نشر (۳۰) عنوان مجموعه مقالات علمی – تحقیقی.
• نشر (۹۰۰) عنوان مقاله علمی – تحقیقی در مجله علمی تبیان.
• چاپ و نشر قاموس اصطلاحات فقهی در دو جلد.
• برگزاری (۵۰) سیمینار علمی – تحقیقی به سطح ملی، منطقوی و بین المللی.
• برگزاری (۳۳۰) کنفرانس علمی – تحقیقی انفرادی دانشمندان.
• نشر و چاپ (۶۶)شماره مجله علمی – تحقیقی تبیان.
• ترجمه و چاپ در حدود (۲۰) عنوان کتاب از زبان های عربی، اردو و پشتو و دری به زبان مقابل.
• در حدود بیش از ۲۰ عنوان پروژه های روتین برای سرمحققین محترم.

مرکز تحقیقاتی بانکداری اسلامی و مسائل معاصر:

«مرکز تحقیقیاتی بانکداری اسلامی و مسایل معاصر» یک مرکز دولتی می­باشد که به تاریخ (23/5/1443هـ.ق مطابق با 6/10/1400هـ.ش) در تشکیلات «اکادمی علوم افغانستان» تأسیس گردیده است و مقصد آن اسلامی­سازی امور مالی و بانکی کشور بوده و در پرتوِ اصول اقتصاد و بانکداری اسلامی؛ فراهم کردن بازرایابی، همه مسایل اقتصادی را طبق مقررات اسلامی تنظیم نمودن و انجام دادن تحقیق کامل در بخش­های بانکداری اسلامی  و معاملات معاصر.

مرکز مذکور با داشتن متخصصین توانا و کادرهای متعهد در بخش­های مربوط در خدمت کشور و هموطنان خود قرار دارد و غرض اساسی آن رُشد بانکداری اسلامی و اقتصاد اسلامی است.

تأسیس:

بنا بر مصوبۀ (15) فقرۀ (2) امارت اسلامی افغانستان که در تاریخ 16/5/1443هـ.ق مطابق با 29/9/1401هـ.ش صادر گردید؛ در تشکیلات «اکادمی علوم افغانستان» ریاستی به نام «مرکز تحقیقاتی بانکداری اسلامی و مسایل معاصر» تأسیس گردید.

مأموریت:

وظیفۀ «مرکز تحقیقاتی بانکداری اسلامی و مسایل معاصر» تبدیل­نمودن نظام بانکی سودی و معاملات غیر شرعی در سطح کشور را به نظام بانکداری اسلامی و اقتصاد اسلامی است و آماده کردن یک چهارچوب کاری برای انفاذ مقررات شرعی در بخش معاملات معاصر، زمینه­سازی برای پیشرفت­های چشم­گیر و تحقیقات علمی و تدویر سیمینارها، کانفرانس­ها و ورکشاپ­های در بخش­های مربوط.

ارزش­های مرکز:

1. تطبیق احکام شرعی: همه فعالیت­های اقتصادی، تجارتی، مالی و بانکی در سطح کشور را در چوکات و اصول شریعت اسلامی درآوردن و به پیش­بُردن.
2. شفافیت و صداقت: شفافیت و صداقت در کار و فعالیت.
3. مسلکی­بودن: بررسی کارها و موضوعات واگذارشده به مرکز به گونۀ مسلکی در پرتوِ معیارهای تخصصی و تقدیم نمودن آن به جامعه.
4. تعهد: همه کارمندان «مرکز» نسبت به اصول امارت اسلامی و لوایح مربوط به ساحۀ کار خود؛ متعهد بوده و از روی تعهد به کار خود ادامه می­دهند.
5. کار گروهی و ابتکار: انجام دادن همه کارهای مرتبط به «مرکز» به گونۀ گروهی تا بر اساس نظریات مختلف و مشورۀ جمعی به تکامل رسیده و تا حد امکان از اشتباه محفوظ بماند. همچنین ایجاد ابتکار و نو آوری در ساحۀ کاری.

اهداف مرکز:

1. تحقیق معاملات در بخش­های اقتصادی، تجارتی، مالی و بانکی و طبق تقاضای بازار و در پرتوِ اصول شریعی مطابق مذهب حنفی، ارایۀ بدیل­های جایز برای معاملات ناجایز؛
2. تعدیل، ترتیب و تدوین کردن همه قوانین، مقررات و لوایح اقتصادی، تجارتی و بانکداری در پرتوِ اصول اسلامی؛
3. ایجاد طرح تبدیلی بانک­ها، شرکت­های بیمه و قرضه­های کوچک و همچنین آماده کردن راهنمود محصولات مختلف برای مؤسسات مذکور؛
4. مسایل پیچیده و مشکل در سطح کشور را مورد تحقیق و کاوش قرار دادن و به غرض تطبیق نتیجۀ آن را با جهات مربوطه شریک ساختن؛
5. در مسایل مختلف اقتصادی، تجارتی، مالی و بانکی تحقیقات علمی انجام دادن و نتیجۀ آن را با ادارۀ مربوط شریک ساختن؛
6. در امور اقتصادی، تجارتی، مالی و بانکی به دولت مشوره دادن و در این راه دولت را کمک کردن تا که سکتورهای دولتی و خصوصی هردو فعالیت­های خود را در چهارچوب شریعت انجام دهند؛
7. نمایندگی از «امارت اسلامی افغانستان» در بخش­های اقتصاد و بانکداری اسلامی و برقرار کردن رابطه با سایر مؤسسات اسلامی در این بخش­ها و حفظ این رابطه.

ترکیب اداری مرکز:

ترکیب اداری «مرکز تحقیقاتی بانکداری اسلامی و مسایل معاصر» به گونۀ ذیل است:

الف- ریاست:

ریاست بانکداری اسلامی و مسائل معاصر از یک تن رئیس پنچ تن مشاورین علمی، یک تن منشی علمی و یک تن مدیر اجرائی تشکیل گردیده است.

ب- انستیتیوت­ها:

1. انستیتیوت تحقیقات بانکداری اسلامی و معاملات تجارتی؛
2.  انستیتیوت تحقیقات مسایل معاصر.

الف- انستیتیوت تحقیقاتی بانکداری اسلامی و معاملات تجارتی: این انستیتیوت مسایل مرتبط به بانکداری را مورد بررسی قرار داده و بدیل­های شرعی را ارائه می­نماید و در کنار آن معاملات تجارتی را نیز مورد تحقیق قرار می­دهد و نتیجۀ آن را به ادارات مربوط شریک می­سازد.

این انستیتیوت چهار دیپارتمنت دارد:

1- دیپارتمنت تحقیقات «بانکداری اسلامی»: این دیپارتمنت بیشتر پیرامون مسایل بانکداری تحقیقات انجام می­دهد، قوانین را تعدیل و مسودات قوانین جدید را تصویب می­نماید، برای بانکداری اسلامی محصول تهیه کرده و در این مورد برای ادارات ذی دخل سیمینارهای معلوماتی و تربیتی برگذار می­نماید.

2- دیپارتمنت تحقیقات «معاملات تجارتی»: این دیپارتمنت در مورد مسایل جدید تجارت، اهمیت، فایده­ مند بودن و تأثیر آن­ها تحقیق انجام می­دهد، جواز  و عدم جواز آن­ها را بررسی می­نماید و آن­ها را در چهارچوبی تنظیم می­نماید که با اصول شریعت اسلامی مخالف نباشد.

3- دیپارتمنت تکافل: این دیپارتمنت بیشتر در مورد تکافل، اهمیت تکافل، فایده مندی تکافل، تاثیرا مثبت تکافل و مسائل مربوط به آن تحقیق انجام می دهد.

۴- دیپارتمنت ارتقای ظرفیت: این دیپارتمنت بیشتر روی ارتقای ظرفیت اعضای علمی انستیتوت در رابطه به بانداری اسلامی، ارتقای ظرفیت کارمندان بانکهای کشور و مسائل مربوط به ارتقای ظرفیت کارمندان بانکداری اسلامی کار و فعالیت می کند.

ب- انیستیتیوت تحقیقات «مسایل معاصر»: این انیستیتیوت در سطح کشور مسایل معاصر را مورد بررسی قرار می­دهد و دارای دو دیپارتمنت می­باشد:

الف- دیپارتمنت تحقیقات «مالی و پولی»: در این دیپارتمنت در سطح کشور مسایل مالی و پولی مورد بررسی قرار می­گیرد، سیاست­های مالی زیر مطالعه قرار گرفته و در پرتوِ آن با وضیعت کنونی کشور همانگ می­گردد و در مورد نقود از جهات مختلف تحقیقات صورت می­گیرد.

ب- دیپارتمنت تحقیقات «معاملات عینی»: در این دیپارتمنت مسایل معاملات عینی و مقایضه مورد بررسی قرار می­گیرد و همه مسایل در این باره بررسی می­شود.

نوت: برای دیدن معرفی معاونیت علوم اسلامی به زبان عربی لینک ذیل را تعقیب نمایید:

وكالة البحوث في العلوم الإسلامية