قره باغ جګړه؛ د نه پای ته رسېدو لاملونه او حل لارې
“علمي ـ څېړنیز کنفرانس”
د افغانستان د علومو اکاډمۍ، د سیمه ییزو مطالعاتو مرکز، د قفقاز حوزې څېړونکي ښاغلي څېړندوی عبدالخالق فردوس د (قره باغ جګړه؛ د نه پای ته رسېدو لاملونه او حل لارې) تر سرلیک لاندې علمي ـ څېړنیز کنفرانس وړاندې کړ.
نوموړي د قره باغ سیمه او په دې سیمه کې پېښو شویو جګړو او لاملونو ته لنډه کتنه وکړه. نوموړي وویل چې د قره باغ شخړه اوږده مخینه او پراخ اړخونه لري، چې سیمه ییز ماهیت یې د ځان لپاره غوره کړی دی.
ښاغلي فردوس د دې سیمې ستراتېژیک موقعیت؛ د یو او بل ( اذریانو او ارمنیانو) پر وړاندې د تاریخي منفي ذهنیت لرل؛ قومي، فرهنګي او مذهبي اختلافات؛ د شخړې په اړه د بین المللي حقوقو د اصولو ټکر ( د ملتونو د برخلیک ټاکنې اصل او د نورو هېوادونو جغرافیوي قلمرو ته د احترام اصل) او د دې جګړې په اړه د ګاونډیو، سیمې او نړیوالو بېلابېل دریځونه او همدارنګه د سیمې د برخلیک په اړه د واحدې اجماع نه شتون د دې جګړې د نه پای ته رسېدو بنسټیز لاملونو په ګوته کړل.
د حل لارو په برخه کې څېړونکي زیاته کړه چې د شخړې د پیل راهیسې د اروپا د امنیت او همکارۍ شورا د منسک ډلې پر طرحو سربېره چې د شخړې د حل په موخه رامنځته شوې، د نورو څېړونکو له لوري بېلابېلې طرحې وړاندې شوې دي، چې تر ډېره یو اړخیزې دي او د سیمې له واقعیتونو سره اړخ نه لري. که د قره باغ سیمې ته د اذربایجان د سیاسي جوړښت په چوکاټ کې خپلواکي ورکړل شي، نو له یوې خوا به ارمنیان په سیاسي برخلیک کې شریک شي او له بلې خوا به د اذربایجان په جغرافیوي قلمرو کې بدلون رامنځته نه شي او تر ډېره به د دواړو لوریو غوښتنې پوره او شخړه پای ومومي.
د یادونې وړ ده چې دغه کنفرانس د ارزیابۍ کمېسیون له لوري د رایو په اکثریت سره مثبت ارزیابي او تایید شو.